شب کویر
از هر دری سخنی ...تاملات، روزمرّه‌گی‌ها و روایت‌های یک روزنامهنگارشب کویر
از هر دری سخنی ...تاملات، روزمرّه‌گی‌ها و روایت‌های یک روزنامهنگاردولت از کنترل رسانه ها عاجز است
مدیر تلویزیون تمدن افغانستان در گفت وگو با «شرق»:
عباس رضایی ثمرین- توسعه نیافتگی نظام سیاسی در هر کشور آشفتگی و بی ثباتی سیاست را به همراه دارد و اگرچه کشور را به جولانگاه نقش آفرینان خارجی تبدیل می کند اما با اتهام پراکنی و انگ زنی و آدرس غلط دادن نیز عجین است. افغانستان امروز نماد تمام عیار چنین روندی است. چه آنکه نظام سیاسی نوپای این کشور نه به دست مردم این کشور که به دست خارجی ها تشکیل شده است که این خود بر ابهامات می افزاید. اگرچه دخالت دول خارجی در بازار مکاره سیاست در افغانستان واضح تر از آن است که نادیده گرفته شود اما در فضای ابهام آمیز موجود، اتهام وابستگی به بیگانه نیز نقل و نبات تمامی مشاجرات سیاسی است. از این رو شناخت فضای رسانه ای افغانستان کاری بسیار پیچیده است و معمولاً هرگونه اظهارنظر نقش آفرینان این عرصه سبب بروز واکنش هایی از ناحیه ها و طیف های مختلف در این کشور می شود.
در همین راستا مصاحبه هفته گذشته مشاور رئیس جمهور افغانستان با همین صفحه سبب واکنش «محمدجواد محسنی» رئیس تلویزیون مذهبی «تمدن» افغانستان شد و او در گفت وگو با سایت خبری «دادنا» برخی از نکات طرح شده در آن مصاحبه را به چالش کشید. از این رو بر آن شدیم تا با وی تماس بگیریم و به تفصیل نظراتش را بشنویم. با محسنی از فضای رسانه ای افغانستان گفتیم و از مخالفت هایش با برخی از اظهارات مشاور حامد کرزی پرسیدیم. او معتقد است رسانه های افغانستان ظرفیت آزادی بیان ندارند و به دلیل اینکه در ابتدای راه دموکراسی هستند، باید نظارت شدیدتری را متحمل شوند.
رئیس تلویزیون تمدن افغانستان برخلاف تریبون های رسمی، بسیاری از رسانه های خصوصی افغانستان را مستقل نمی داند و آنها را تحت نفوذ و تاثیر قدرت های خارجی می پندارد. اگرچه اتهام وابستگی به خارج یکی از اصلی ترین مشخصه های فضای سیاسی غیرشفاف افغانستان است و حتی خود تلویزیون تمدن نیز از چنین اتهامی در افغانستان بی نصیب نمانده، اما محسنی ادله ای نیز برای اثبات مدعیاتش دارد و در این راستا از موارد متعددی سخن به میان می آورد که دولت از برخورد با تخلفات برخی رسانه ها اظهار عجز کرده است. هر چند حاضر نمی شود به صورت جزیی تر به برخی از این موارد اشاره کند. مرور نظریات محمدجواد محسنی از آن رو که وی نوه آیت الله «آصف محسنی» از رهبران دینی افغان و نماینده طیف مذهبی این کشور است، می تواند خالی از لطف نباشد.
- - -
- آقای محسنی، مشاور آقای کرزی در مصاحبه اخیر خود با «شرق»، قانون مطبوعات افغانستان را قانونی مترقی معرفی کرده و وضعیت رسانه های افغان را رو به رشد دانسته اند. نظر شما در این رابطه چیست؟
به نظر من باید بررسی شود که قانون مطبوعات و رسانه های افغانستان و روند رو به رشد رسانه ها در کشور ما تاکنون چه مقدار به نفع جامعه ما بوده است؟ به نظر من نفس قوی بودن قانون روی کاغذ، بدون در نظر گرفتن وضعیت کنونی رسانه ها و عملکرد آنها را نمی توان دستاوردی برای کشور به حساب آورد.
اگر هم به فرض، قانون مطبوعات ما مترقی و رسانه های ما رو به رشد باشند، اما در عمل شرایطی باشد که به ارزش های ما توهین شود، به شخصیت ها اهانت شود، به فرهنگ و دین ما دهان کجی صورت گیرد، فرهنگ مبتذل و غیرارزشی و غیراخلاقی غرب و شرق در کشور رو به گسترش باشد و غیره فایده این قانون برای کشور و جامعه ما چیست. به طور خلاصه بگویم به نظر من و مطابق نظر بسیاری از کارشناسان رسانه، قانونی در هر جامعه مترقی محسوب می شود که مشخصات فرهنگی و اجتماعی بومی آن کشور، در آن لحاظ شده باشد لذا وقتی در عملکرد رسانه ها مدام به فرهنگ و مذهب مردم افغان توهین شود، نمی توان قانون موجود را قانونی مترقی دانست.
- آیا آزادی بیان در حد و اندازه ای که ایشان ادعا کرده اند در افغانستان وجود دارد؟
متاسفانه من مصاحبه ایشان را نخواندم و نمی توانم در مورد اظهارات ایشان قضاوت کنم. ولی به نظر من آزادی بیان در کشور ما همانند یک تیغ دولبه عمل می کند که متاسفانه تاکنون اثرات منفی آن به مراتب بیشتر از اثرات مثبتش بوده است. از طرف دیگر رسانه داری آزاد در افغانستان در حال سپری کردن سال های اولیه عمر خود است و به نظر من رسانه های فعلی افغانستان به دلیل ناپختگی و کم تجربگی، از ظرفیت لازم برای استفاده بهینه از آزادی بیان به نفع جامعه و ارزش های بومی و ملی برخوردار نیستند.
- در کنار به رسمیت شناخته شدن آزادی رسانه ها، دولت در نظارت بر تخلفات احتمالی رسانه ها چه مکانیسمی را پی می گیرد؟
با توجه به حضور چهارساله ما در عرصه رسانه داری در افغانستان، تاکنون مرجع یا ارگانی که توانسته باشد نظارت موثر و کارآمدی بر کارکرد و فعالیت رسانه ها در افغانستان داشته باشد، به وجود نیامده است. کمیسیون فعلی رسیدگی به تخطی های رسانه ای که در وزارت اطلاعات و فرهنگ ما موجود است، تاکنون بسیار ضعیف و موردی عمل کرده است.
- در مورد شورای نظارت بر عملکرد رسانه ها اندکی بیشتر توضیح دهید. چرا معتقدید عملکرد این شورا تاثیرگذار نبوده است؟
این شورا خود شورای نظارتی نیست. بیشتر به شکایاتی که از رسانه ها می شود، رسیدگی می کند چون از قدرت اجرایی برخوردار نیست. این شورا در مقابل رسانه هایی که اکثراً از حمایت بی دریغ قدرت های غربی برخوردارند، کارایی لازم را ندارد.
- روند رشد رسانه های خصوصی و مستقل را در افغانستان امروز چطور ارزیابی می کنید؟
به جز دو شبکه تلویزیونی و احتمالاً یک رادیو، بقیه رسانه ها در افغانستان خصوصی هستند. اما مستقل بودن آنها مساله ای است که باید با توجه به خط مشی و کارکرد آنها روشن شود. معتقدم رسانه هایی که رویکردشان مخالف ارزش ها، فرهنگ، آداب و تمدن جامعه افغانستان است، نمی توانند داعیه استقلال داشته باشند.
- با این تفکیک منظورتان این است که برخی از رسانه های خصوصی مستقل نیستند؟
اگر مستقل بودن رسانه ها را با معیار های یادشده در سوال قبل بسنجیم شاید بتوان گفت بیش از نیمی از رسانه های موجود در کشور ما مستقل نیستند.
- این رسانه ها به جناح ها و افراد ذی نفوذ افغان وابسته هستند یا به قدرت های خارجی؟
ممکن است جناح ها و قدرت های داخلی افغانستان از لحاظ سیاسی و فکری با هم نقاط اختلافی داشته باشند اما هیچ وقت به گونه ای بی رحمانه بر ارزش ها و فرهنگ جامعه افغانستان نمی تازند. طبعاً این تاخت و تاز بر پیکر پرجراحت فرهنگ افغانستان ریشه در خارج از مرزهای افغانستان دارد.
- منابع دولتی از جمله مشاور آقای کرزی ادعا کرده اند هیچ رسانه ای با حمایت قدرت های خارجی در افغانستان مجوز نگرفته است این اظهارات با مفروضات شما در تضاد است.
سربسته به شما بگویم بارها پیش آمده که دولت از برخورد با بعضی متخلفان رسانه ای ابراز عجز کرده است، بنابراین باید قدرتی بالاتر از دولت به عنوان حامی این رسانه ها وجود داشته باشد که این عجز دولت را توجیه کند.
- آیا آن طور که از مراجع رسمی اعلام می شود دولت افغانستان مدافع آزادی های مطبوعات و رسانه ها بوده است؟
به لحاظ حمایت از آزادی بیان به جرات می توانم بگویم بله. البته این قضیه به بردباری و سعه صدر بیش از اندازه شخص رئیس جمهور آقای کرزی برمی گردد که به اعتقاد من این خصلت حسنه به تاسی از ایشان در همه ارگان های دولتی ما رشد کرده است.
- شرایط غیرشفاف سیاسی افغانستان در روند کار رسانه ها تاثیری داشته است؟
بله، طبعاً شرایط آشفته کنونی افغانستان سبب سردرگمی و به خطا رفتن تحلیل های رسانه ها در عرصه سیاسی کشور شده است و صدالبته آشفتگی های سیاسی باعث بی ثباتی در هر بخشی از کشور و جامعه می شود که رسانه ها نیز طبعاً از این امر مستثنی نبوده اند. شاید هم همین آشفتگی های سیاسی است که امروز افغانستان قربانی عملکرد نادرست رسانه های غیرارزشی و متحمل اضمحلال فرهنگی شده است.
- مطابق گزارش های منابع مستقل بین المللی تهدید خبرنگاران و فعالان رسانه ای مساله ای است که در افغانستان عمومیت دارد. این تهدید ها معمولاً از چه مجاری و افرادی صورت می گیرد؟
خبرنگاران و روزنامه نگاران افغان بیشتر از دو طریق مورد تهدید قرار می گیرند؛ یک اینکه اگر بخواهند برخلاف میل سازمان های اطلاعاتی غربی مطالبی را منتشر کنند یا مورد اهتمام خود قرار دهند و دو اینکه اگر بخواهند خیانت ها یا برخی فعالیت های غیرقانونی یکسری از زورمندان کشور را افشا کنند. البته در بعضی از موارد تهدید از طرف نیروهای مخالف دولت نیز مشاهده شده است.
- دورنمای فضای مطبوعاتی و رسانه های افغان را چطور پیش بینی می کنید؟
تصور می کنم ادامه روند فعالیت رسانه ها به شیوه کنونی به هیچ عنوان به نفع امنیت و وحدت ملی و فرهنگ ما نیست. اگر فعالیت رسانه ها به همین گونه ادامه پیدا کند و نظارتی دلسوزانه و کارآمد به عملکرد آنها صورت نگیرد جامعه افغانستان زیر فشار تهاجم فرهنگی نقش آفرینان خارجی خرد خواهد شد و دیگر اثری از فرهنگ ما نخواهد ماند. البته باید خاطرنشان کرد ادامه هرج و مرج و بی بندوباری رسانه ای در افغانستان به نفع غرب هم نیست چون یکی از انگیزه های مهم مخالف دولت و غرب در افغانستان همین بی اعتنایی بعضی از رسانه ها به دین و فرهنگ افغانی است و اگر دولت به فکر چاره ای برای کنترل این دست رسانه ها در افغانستان نباشد، در آینده دود این آتش به همان اندازه که به چشم مردم می رود به چشم دولت و نیروهای غربی در افغانستان نیز خواهد رفت.
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد